|
|
Op bovenstaande afbeelding is het rechter molengebouw de korenmolen en het linker molengebouw de oliemolen. Waterbeheer en natuurontwikkeling bij Collse watermolen in Eindhoven |  |
Overgenomen uit de website van Waterschap De Dommel 29 juni 2017:
Natuurontwikkeling en waterbeheer gaan bij de projecten in en om de Dommel veelal hand in hand. Het waterschap zoekt altijd naar de combinatie van overlast beperken en meerwaarde voor flora en fauna creëren. De beekprojecten, waarvan dit er één is, zijn daarvan schitterende voorbeelden. Zeker wanneer er een monumentale molen in beeld is, kan het waterschap samen met partners relevante waarde aan een omgeving toevoegen. Wij stellen u voor aan ons project aan de Kleine Dommel bij de Collse watermolen.
Een monument
In de bossen aan de rand van Eindhoven ligt aan de Kleine Dommel de Collse watermolen. Een authentieke watermolen, die Vincent van Gogh bekoorde en inspireerde tot een prachtig schilderij: Watermolen te Coll (mei 1884). Wie het schilderij bekijkt, ziet dat de molen vandaag de dag er nog net zo mooi bij ligt. De vijver op het schilderij is echter niet de vijver die weer is teruggebracht. Van Gogh heeft de molen geschilderd vanuit tuin van Huys 't Coll. Dat is te danken aan de beheerstichting De Eindhovense Molen die zich sinds 1975 inzet voor de molen. Zij hebben de oude ambacht in ere hersteld en vandaag de dag wordt het monument gebruikt voor toeristische en educatieve doeleinden.
De molen ligt in het beekdal Kleine Dommel en is onderdeel van de Natte Natuurparel Urkhovense Zeggen. Een gebied met een bijzondere natuurwaarde met kwetsbare ‘natte' natuur. Waterschap De Dommel heeft in het kader van de herinrichting van het beekdal een vispassage gerealiseerd en de eeuwenoude stuw vervangen door een automatische stuw, zodat het waterpeil in de Kleine Dommel beter te beheren is.
Vriend en vijand
Beheerder Edwin van Bussel: “Het water is onze vriend én vijand. Hoog water is een probleem, dat we nooit helemaal kunnen tackelen, maar dankzij de nieuwe stuw kunnen we het beter reguleren. Bovendien is een vispassage aangelegd, wat bijdraagt aan verbetering van de visstand. Onze ‘achtertuin' heeft daardoor wel langere tijd geoogd als een bouwplaats. Maar onlangs is er nieuwe aanplant geplaatst en neemt de natuur het weer over van de werkzaamheden.”
Authenticiteit behouden
Waterschap De Dommel is initiatiefnemer van de werkzaamheden, maar alles is samen met de molenstichting en de gemeente Eindhoven gerealiseerd. Edwin van Bussel: “Als molenstichting zijn wij echt betrokken bij het plan, vanaf de eerste stap tot de afwerking. We waren een onderdeel van het team en hebben daarin ook onze rol gepakt. Voor ons was het belangrijk dat de omgeving zijn authenticiteit zou behouden. Dat heeft wel eens geleid tot discussie. De aannemer gebruikte delen van de klepstuw en de leuningen daarvan zijn metaalkleurig, wat ons heeft doen besluiten deze metaalkleurige delen over te schilderen. Het stak namelijk veel te scherp af tegen de natuurlijke achtergrond. Zo hebben we ieder onze rol gepakt in het project en hebben we er samen voor gezorgd dat we kwaliteit aan de omgeving hebben toegevoegd.”
Vooruitgang met een vleugje nostalgie
Het verhaal van Edwin wordt bevestigd door Frans Jagt, projectleider van het Waterschap. Hij gaat in op de wijzigingen die zijn aangebracht in het beekdal. “We hebben een klepstuw en vispassage gemaakt. De klepstuw vervangt de oude stuw stroomopwaarts waarmee het water naar de molentak werd gereguleerd. Bij de werkzaamheden aan de stuw zijn we gestuit op de oude schuifconstructie. Een unieke archeologische vondst, waarvan we de houtdelen terug laten komen in de omgeving door een te realiseren kunstwerk. De nieuwe stuw is gebouwd in oude stijl met nieuwe technieken, de stuw is op afstand te monitoren en beter bestuurbaar. We hebben gekozen voor vooruitgang met een vleugje nostalgie. Zo zijn de klassieke tandheugelbedieningen van de oude stuw teruggeplaatst, maar hebben ze geen functie meer. Ook zijn de oude poeren gereconstrueerd en weer voorzien van de gedenksteen.”
Vispassage
Voor de werkzaamheden aan de stuw en de aanleg van de vispassage moest de aannemer een tijdelijke weg met brug aanleggen en veel extra zand storten. Frans was onder de indruk: “De aannemer heeft met respect voor de omgeving gewerkt en dat vertaalt zich in een mooi eindresultaat. Kijk naar de vispassage. Een moderne variant bestaande uit een langgerekte betonnen bak met tussenschotten met een verval van 10 cm. Bij de ontwikkeling hebben we gekeken naar twee zaken: de vis en de molen. De vissen moeten veilig stroomopwaarts kunnen zwemmen om te paaien, en de molen moest voldoende water krijgen voor het werk. We hebben het samengebracht in deze constructie en onze verwachtingen zijn hooggespannen, maar de eerste tekenen zijn goed.”
Nieuwer en ouder
“Het project is bouwtechnisch gezien afgrond, maar pas geslaagd als de natuur weer de ‘baas' is in de omgeving. Als de aanplant groeit en de vissen in grote getalen stroomopwaarts zwemmen voor de paaitijd. Je moet weten, dat het hier tijdens de werkzaamheden meer op een bouwput leek dan een natuurgebied. Kijk nu eens: er is veel gerealiseerd. De vissen zijn geholpen, de molen is geholpen en de stukje cultuurhistorie teruggebracht. Een voorbeeld? We hebben stappen vooruitgezet en tegelijkertijd zijn we dichter naar de oude situatie gekropen. Een mooie combinatie in mijn ogen, die we dankzij alle betrokken partijen hebben gerealiseerd”, aldus een enthousiaste Frans. |
| Aanleg van klepstuw en vispassage bij de Collse watermolen. |  | Bij de Collse watermolen is een grote bouwplaats gecreëerd voor de aanleg van een klepstuw en een vispassage.
Opdrachtgever is Waterschap De Dommel.
De werkzaamheden duurden tot eind oktober 2015.
De stuw stroomopwaarts, die het water naar de molentak regelt, is gesloopt en werdt vervangen door een automatische geregelde klepstuw.
Naast de klepstuw is een vispassage aangelegd. De‘De Wit'-vispassage bestaat uit een langgerekte betonnen bak met tussenschotten om zo weinig mogelijk water voor de molen te verliezen.
In juli 2015 zijn damwanden ingebracht voor de gemeenschappelijke bouwput voor de aanleg van de klepstuw en de vispassage.
De bouwput is tot 6 meter diep uitgegraven en wordt voorzien van een funderingslaag van 1,5 meter onderwaterbeton.
Tijdens het uitgraven zijn oude houten funderingsdelen van de vorige sluizen aangetroffen.
Een archeologisch bureau heeft alles in kaart gebracht. Het is de bedoeling dat de nieuwe stuw hetzelfde bovengrondse aangezicht krijgt als de oude sluis.
De klassieke tandheugelbedieningen van de oude stuw worden teruggeplaatst, maar krijgen geen functie meer.
De aanleg van de vispassage en de automatisch functionerende klepstuw maken onderdeel uit van het project “Herinrichting Beekdal Kleine Dommel, Eindhoven-Nuenen”.
Het waterschap gaf eerder al uitvoering aan het project Natte Natuurparel Urkhovense Zeggen. Het natuurgebied de Urkhovense Zeggen is in belangrijke mate ontstaan door de eeuwenlange opstuwing van water door de molenaars.
De gemeente Eindhoven is nauw betrokken bij het project. De vispassage ligt op gemeentelijke grond evenals de Collse watermolen.
Nadat de eerste plannen van het waterschap bekend zijn geworden, heeft Stichting “De Eindhovense Molens” bij de gemeente Eindhoven aangegeven dat de oude sluis met de tandheugelbediening en de bakstenen poeren van grote monumentale waarde is. Zo is in een oude poer een gedenksteen aanwezig geweest waarop de initialen J.S. en het jaartal 1888.
De Monumentencommissie heeft zich intensief bezig gehouden met de beoordeling van het ontwerp van de nieuwe klepstuw. Nadat de sloopvergunning was verleend, is aannemer Vissers Ploegmakers B.V. gestart met de werkzaamheden.
Voor de uitvoering van de werkzaamheden heeft de aannemer een tijdelijke weg met brug naar het moleneiland gebouwd. Op plekken, bovenstrooms, waar je normaliter niet kunt lopen vanwege de drassigheid, rijden nu vrachtwagens en kranen nadat veel zand gestort is. Later zal de oude ‘spaarvijver', waarover een stuk tijdelijke weg loopt, weer uitgegraven worden. Op oude foto's is te zien dat de molenaars vroeger hier een ‘spaarvijver‘ hebben gehad. Om eventuele grote hoeveelheden water te kunnen afvoeren is op moleneiland een tijdelijke overstort met afvoerkanaal aangelegd.
In de toekomst zal het waterpeil van de Kleine Dommel automatisch via de klepstuw geregeld worden. De molenaars van de Collse watermolen zullen de gang naar de molen minder vaak hoeven te maken als er flinke buien zijn geweest. De molenaars kunnen de klepstuw in mogelijke noodsituaties zelf gaan bedienen.
Het ‘Molenrecht' of stuwrecht blijft bij de Collse watermolen en de gemeente Eindhoven als eigenaar van de 7 eeuwen oude dubbele watermolen.
NB Wandelen in het werkgebied is tijdelijk niet toegestaan maar tijjdens de werkzaamheden blijft de Collse watermolen op zaterdagsochtend gewoon functioneren en bezoekers ontvangen.
|
| |
|
| Click to contact teh webmaster | Copyright © 2014. All rights reserved. | Updated: Saturday, November 25, 2023 |
|
|
|
